Jevrejsko groblje u Potoku – deo bogate istorije Novog Pazara

O životu Jevreja u Novom Pazaru čak tri stotine godina pre Drugog svetskog rata danas najvernije svedoči Jevrejsko groblje u naselju Potok. Mnogi Novopazarci o minulom vremenu i svojim nekadašnjim komšijama, njihovoj brojnosti, načinu života i ulozi koju su imali u ispisivanju istorije trgovačkog centra, ne znaju ništa.

Neki od građana, koji uživaju sve privilegije života u dvadeset prvom veku, dali su sebi za pravo da nemarnošću prema istoriji ali i skranveći bogatstvo sopstvene mahale, učestvuju u stihijskom uništavanju Jevrejskog groblja, preobražavajući lokaciju u divlju deponiju.

Prostor koji je zbog neurednosti do pre određenog vremena bilo teško gledati i izdaleka, snagom onih drugih Novopazaraca, koji su vaspitavani da svoju posebnost grade i bogate čuvanjem tuđih identiteta, danas dobija nove obrise.

Uz saglasnost Zavoda za zaštitu spomenika kulture da finansijski podrži inicijativu Grada Novog Pazara i JKP „Gradska čistoća“, uređenju Jevrejskog groblja u naselju Potok, postalo je izvesno da će taj deo grada ostati bogatiji za svojersno svedočanstvo o prošlom vremenu.

Jevrejsko groblje je bilo u jako lošem stanju, u fazi propadanja, ali je blagovremenom reakcijom izdejstvovano da priča dobije potpuno drugačiji ishod.

„Stanje tog groblja bilo je jako loše. Dopis koji smo u dogovoru sa gradonačelnikom Nihatom Biševcem poslali Jevrejskoj opštini u Beogradu, inicirao je posetu predstavnika te opštine Novom Pazaru. Na osnovu evidentiranog stanja napravljen je primer i predračun i Zavod za zaštitu spomenika pristupio je, u septembru ove godine, ozbiljnom poslu. Naselje Potok zaista je bogat jednim kulturno istorijskim dobrom od izuzetnog značaja, a to groblje predstavlja važan dokaz o prilikama kojima je Novi Pazar nekada bio obojen“, rekao je direktor JKP „Čistoća“ Emin Omerović, istakavši da projekat preuređenja groblja podrazumeva stvaranje jedne potpuno nove, drugačije površine od one na koju su prolaznici navikli.

„Groblje će biti potpuno osvetljeno, sa vidljivim spomen pločama između kojih će biti urađene staze i zelenilo. Naše preduzeće ima obavezu da to groblje održava, što će, nakon potpunog preuređenja groblja biti puno jednostavnije nego do sada, jer su pojedini meštani površinu pretvorili u divlju deponiju“.

Prema dostupnim podacima, Jevreji su pre Drugog svetskog rata u Novi Pazar došli sa područja gravnog grada Bosne i Hercegovine, Sarajeva. Za tadašnje demografske prilike, činili su izuzetno značajan procenat ovdašnjeg stanovništva, a da je zaista bilo tako, potvrđuje podatak da je u današnjem centru Novog Pazara pre nemačke okupacije postojala sinagoga.

Delovanjem fašističkih snaga na ovom prostoru, uništeni su svi materijalni dokazi o životu Jevreja u našem gradu. Menjanje istorijskih činjenica sprečava samo Jevrejsko groblje u Potoku, suočavano kroz decenije sa brojnim izazovima.

Autori: Jasmina Kruševljanin Bonđuković i Senad Senko Župljanin

http://ibalkan.net