(Bez) opasni ples s Orbanom: Šta bi za evropski put Crne Gore moglo da znači poboljšanje odnosa s Mađarskom… (foto, video)

Izvor “Vijesti” tvrdi da je Podgorica dobila obećanje Budimpešte da će izuzeti Crnu Goru iz političkih igara sa Briselom;

Previše bliske relacije mogle bi da proizvedu nepotrebne probleme, poručuje Željko Pantelić;

Iz Ministarstva vanjskih poslova navode da redovni bilateralni kontakti i institucionalna saradnja predstavljaju važan mehanizam

Spajić i Orban, Foto: Vlada Crne Gore

Zemlja u završnici pregovora s Evropskom unijom (EU) mora pažljivo da gradi odnose sa svim članicama jer svaka od njih može da blokira pristup toj zajednici. Iako su dobri odnosi s Budimpeštom važni, pretjerano zbližavanje s Mađarskom može izazvati probleme – jer podrška Vlade Viktora Orbana nema veliki značaj u evropskim krugovima.

Tako novinar i analitičar Željko Pantelić tumači za “Vijesti” poboljšanje odnosa Crne Gore i Mađarske, te kakve bi posljedice taj potez mogao da ima na evropski put Crne Gore, s obzirom na to da mnogi Mađarsku gledaju kao remetilački faktor u EU.

Premijer Milojko Spajić i Orban potpisali su početkom prošle sedmice u Budimpešti sporazume o saradnji u oblasti infrastrukturnog razvoja i oblasti telekomunikacija, informacionih tehnologija i sprovođenja zakona, kojima je, između ostalog, predviđena izgradnja auto-puta i modernizacija željezničke pruge.

Pantelić objašnjava da država, koja se nalazi u završnoj fazi pregovora s EU, mora da vodi računa o odnosima sa svim članicama te zajednice jer svaka od njih pojedinačno može da spriječi ulazak.

“… Budući da je neophodna jednoglasna odluka svih članica, a zatim i ratifikacija sporazuma svake pojedinačne države. Dakle, dobri odnosi sa Budimpeštom su neophodni, ali previše bliske relacije sa Mađarskom Viktora Orbana bi mogle da proizvedu nepotrebne probleme. Drugim riječima, podrška Mađarske ne vrijedi mnogo u EU”, rekao je on “Vijestima”.

Kazao je da “nešto o tome” znaju u Srbiji i Sjevernoj Makedoniji, ističući da su Beograd i Skoplje “igrali” na kartu Budimpešte, posebno tokom mađarskog predsjedavanja EU (1. jul – 31. decembar 2024).

“Ali, kao što smo vidjeli, ni Srbija, a ni Sjeverna Makedonija, nisu uspjele da odblokiraju procese evropskih integracija, uprkos obećanjima Orbana (predsjedniku Srbije Aleksandru) Vučiću, odnosno (premijeru Sjeverne Makedonije Hristijanu) Mickoskom“, ocjenjuje sagovornik.

“Bolje prijatelj, nego protivnik”

Izvor upoznat sa strategijom Vlade za odnose sa Mađarskom i dosadašnjim razgovorima sa Budimpeštom na visokom nivou rekao je “Vijestima” da je “bolje imati svaku članicu za prijatelja nego za protivnika”.

Sagovornik je rekao da je poznato da Budimpešta koristi svoj uticaj i glas u EU i za “guranje” evropskih integracija Srbije, i zaštitu tamošnjeg prijateljskog režima, tako što time uslovljava druge odluke EU, a naročito Savjeta EU, poput onih o evropskim integracijama Ukrajine, Moldavije i Gruzije, o sankcijama Rusiji i odluka koje se tiču baltičkih članica EU.

“Podgorica je dobila obećanje Budimpešte da će izuzeti Crnu Goru iz takve konstelacije, odnosno da njene integracije neće tretirati u paketu već potpuno odvojeno od drugih pitanja koja su važna za Mađarsku”, rekao je izvor “Vijesti”.

Mađarska, pod vođstvom Orbana, kontinuirano se suprotstavlja ključnim odlukama EU, naročito u vezi sa sankcijama protiv Rusije i pitanjem proširenja Unije. Rojters piše da je Budimpešta u junu (uz Slovačku) blokirala usvajanje 18. paketa sankcija protiv Moskve. Orban njeguje bliske odnose sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom, a Mađarska je u više navrata blokirala odluke o vojnoj pomoći Ukrajini i zadržala neutralan stav prema ruskoj invaziji.

Orban se protivi članstvu Ukrajine u EU, navodeći da bi njena integracija destabilizovala blok. Danska je u junu potvrdila da Mađarska blokira pregovore s Kijevom, uprkos pokušajima da se proces ubrza. “Asoušijeted pres” navodi da, s druge strane, Budimpešta snažno podržava pristupanje Srbije EU, koju označava kao “ključnog aktera stabilnosti na Balkanu”.

Ta novinska agencija piše i da slično ponašanje ima i prema Gruziji, čijem se članstvu snažno zalaže, uprkos kritikama EU zbog represivnog zakona o “stranim agentima” i spornih izbora 2024. u toj zemlji.

Sredinom 2024. Budimpešta je donijela odluku da olakša ulazak ruskih i bjeloruskih državljana, što su baltičke države (Estonija, Letonija i Litvanija) i još pet članica EU okarakterisale “kao prijetnju bezbjednosti Šengena”. Evropska komisija je početkom ove godine zamrzla preko milijardu eura iz fondova namijenjenih Mađarskoj, pozivajući se na kršenje osnovnih demokratskih standarda i vladavine prava.

“Mnogo dima, malo mesa”

Ministar spoljnih poslova Mađarske Peter Sijarto je, prilikom posjete Spajića Budimpešti, na društvenoj mreži Iks napisao da “oni guraju Ukrajinu, a mi Zapadni Balkan”.

Sijarto je naveo da “Ukrajina donosi opasnost i rizik od ulaska u rat, dok Zapadni Balkan donosi sigurnost i novu energiju”.

“Niko razuman ne vjeruje da je Ukrajina u boljoj situaciji od bilo koje od ovih zemalja”, rekao je on.

Na pitanje da li Mađarska, kroz narativ o “guranju Zapadnog Balkana”, zapravo pokušava da progura Srbiju zajedno s Crnom Gorom u EU, po principu “voza” ili paketa, bez obzira na različit nivo usklađenosti država s evropskim politikama, Pantelić je odgovorio da u tom sloganu Mađarska stavlja akcenat na blokiranje Ukrajine, a ne na guranje država Zapadnog Balkana.

“Sijarto je ponovio maksimu koju već neko vrijeme koristi Orban. Riječ je o klasičnom političkom lukavstvu. Da je Mađarska zaista željela da progura Srbiju, ona je mogla da uslovi svoja glasanja za pakete pomoći Ukrajini ili napredovanje Kijeva ka EU sa deblokiranjem pozicije Srbije i brzim napredovanjem ka članstvu u EU, ali nije to uradila”, ukazuje on.

Ocjenuje da, štaviše, Mađarskoj to “nije palo ni na pamet”, jer, prema njegovim riječima, Mađarska čuva kredite samo za sebe.

“Dakle, obećanja i podrška Mađarske je što bi rekli Italijani ‘mnogo dima, malo mesa'”, dodaje sagovornik.

Pantelić konstatuje da se iza Sijartove izjave “krije činjenica” da Orban vodi politiku u svoje ime, ali za račun Kine.

“… Odnosno obezbjeđuje i utvrđuje, uslovno rečeno, južni koridor (putni i željeznički) koji polazi od luke u Pireju u Grčkoj, nastavlja se kroz Sjevernu Makedoniju i Srbiju i stiže do Budimpešte”, naglašava sagovornik, objašnjavajući da je riječ o koridoru od “strateškog značaja za Kinu budući da je Peking de fakto vlasnik luke u Pireju”, a da su Budimpešta i Beograd, kaže on, najvjerniji kineski saveznici na Starom kontinentu.

“Trojanski konj”

Pantelić poručuje da bi crnogorski zvaničnici morali da imaju u vidu da su EU i Sjedinjene Američke Države (SAD) spasili Podgoricu od kineske “dužničke zamke”.

“Vrlo lako su mogli da prođu kao Šri Lanka i još nekoliko država koje nisu mogle da vrate kredite i dugove i morali su da predaju Kinezima starteške infrastrukture ili prirodna bogatstva”, napominje on.

Pantelić je kazao da je režim u Mađarskoj “trojanski konj” Kine u Evropi, te da se ne može isključiti mogućnost da iza mađarskih investicija ne stoji Kina.

“Zato je potreban maksimalan oprez u poslovima sa Orbanovom vlašću”, navodi sagovornik.

Crna Gora je 2014. godine uzela kredit od 944 miliona dolara od kineske “Exim” banke za izgradnju prve dionice auto-puta Bar – Boljare, što je značajno povećalo javni dug i izazvalo zabrinutost zbog potencijalnog dužničkog ropstva. Zbog valutnog rizika i rasta kursa dolara, servisiranje duga postalo je sve teže, a ugovor je sadržao klauzule koje su Kini omogućavale pristup crnogorskoj imovini u slučaju neplaćanja.

Država je 2021. sklopila hedžing aranžman sa zapadnim bankama, kojim je dug konvertovan iz dolara u eure, a kamata smanjena sa dva na 0,88 odsto, dok je EU podržala refinansiranje duga kroz povoljnije aranžmane sa evropskim finansijskim institucijama. Taj aranžman je 2023. raskinut, sklopljeni su novi, a trenutna kamatna stopa za otplaćivanje duga iznosi 1,46 odsto.

MVP: Komunikacija sa svim članicama EU

Crna Gora njeguje otvorenu, principijelnu i partnersku komunikaciju sa svim članicama EU.

To je “Vijestima” saopšteno iz Ministarstva vanjskih poslova (MVP), odgovarajući na pitanje da li je politički mudro da Crna Gora u ovom trenutku razvija bliske odnose sa Mađarskom.

“U vezi s Vašim upitom informišemo da je Crna Gora u potpunosti posvećena svom ključnom strateškom vanjskopolitičkom cilju – članstvu u Evropskoj uniji”, rekli su.

Naveli su da Crna Gora nastoji da, kao država kandidat koja je “najviše odmakla u pregovaračkom procesu, reformama i rezultatima koje ostvarujemo”, u komunikaciji s državama članicama i institucijama EU doprinese jačanju kredibiliteta politike proširenja.

“U tom kontekstu, Crna Gora njeguje otvorenu, principijelnu i partnersku komunikaciju sa svim članicama EU, a redovni bilateralni kontakti i institucionalna saradnja predstavljaju važan mehanizam za razmjenu mišljenja i učvršćivanje podrške Crnoj Gori na putu ka članstvu u Uniji”, kazali su.

Pantelić: Moguće kolateralne posljedice

Željko Pantelić je, odgovarajući na pitanje može li Crna Gora postati “kolateralna šteta” razmirica između Brisela i Budimpešte, te da li bi, u ekstremnom scenariju, mogla i izgubiti podršku neke od ključnih država članica EU, kazao da to “nije realan” scenario, ali da bi Crna Gora mogla da trpi “kolateralne posljedice”.

“Ne tako drastične kao što je gubitak podrške najvažnijih država članica, ali bi moglo da dođe do odugovlačenja procedura, odlaganja pojedinih rokova i niz drugih mjera koje se koriste u diplomatskim odnosima kao signali upozorenja”, rekao je on.

Šta je predviđeno sporazumima s Mađarskom?

Najvažniji projekti predviđeni sporazumima s Mađarskom su razvoj željezničke pruge i izgradnja auto-puta.

U realizaciju ovih projekata planirano je uključivanje mađarskih privrednih kompanija koje bi preuzele ulogu glavnih izvođača i operatera. Predviđen je poseban pravni režim koji omogućava njihovo direktno angažovanje bez sprovođenja procesa javnih nabavki.

Planirano je i da Vlada Mađarske razmotri mogućnost finansijskog učešća u realizaciji ovih projekata. U tom cilju zaključili bi se posebni bilateralni sporazumi, dok bi Mađarska predložila kompanije koje bi bile angažovane kao glavni izvođači, a s kojima bi Crna Gora sklopila strateške sporazume o saradnji.

Sporazumom o saradnji u oblastima telekomunikacija, informacionih tehnologija i razvoja sprovođenja zakona bi se radilo na razvoju tehnologije za sprovođenje zakona, te unapređenje sistema elektronske javne uprave gdje bi se uključile mađarske kompanije s kojima bi se potpisao posebni ugovor, uz sporazume o finansiranju.

Bonus video: Može li Crna Gora u Evropsku uniju do 2028…

izvor Vijesti.me