BOBAN Batrićević: Prebiranje kostiju- Ko i zašto vrši reviziju istorije u Crnoj Gori?

Revizija, kako je sprovodi aktuelna vlast pod političkim nadzorom Andrije Mandića i operativnog aparata beogradske nacionalističke agende, ne podrazumijeva korekciju istorijskih narativa na osnovu novih izvora i metodoloških pristupa. Naprotiv, riječ je o „sistematizovanom falsifikovanju“ istorijskih fakata, naročito onih koji se odnose na Drugi svjetski rat, skup događanja koji i dalje snažno oblikuje svjetsku i crnogorsku sadašnjicu

U vremenu krize identiteta, istorija nije samo nauka koja proučava prošlost ljudskog društva, ona je važno bojno polje političkih sukoba. Upravo zbog toga se savremena Crna Gora suočava s intenzivnim pokušajima revizije istorijske istine. Ne radi se, međutim, o akademskoj debati ili novim naučnim uvidima, već o organizovanom političko-kulturnom projektu s ciljem mijenjanja karaktera države.

Kao što su nekadašnje ancien régime strukture imale tapiju nad istorijskom „istinom“, tako i današnje vlasti teže žele kontrolisati prošlost. Kad je Staljin uspostavljao totalitarizam u sovjetskoj Rusiji, među prvima je udario na istoričare.

Jer istorija je moćna. Ukoliko se njena reinterpretacija ne vrši u skladu s naučnom metodologijom, već postane oruđe političke agende, neminovno dolazi do identitetske i kulturne aproprijacije – prisvajanja tuđe istorije i teritorije. Dva rata koja danas potresaju svjetsku politiku- u Ukrajini i Palestini – pored vojno-strateških, imaju i duboke kulturno-istorijske i identitetske dimenzije.

U multietničkim društvima, kulturna aproprijacija je posebno opasna. To je instrument koji razara tkivo zajednice jer napada temeljne vrijednosti na kojima se gradi kolektivni identitet. Upravo to se dešava u Crnoj Gori danas.

Identitet pod opsadom

Danas institucionalnim aparatom države upravlja politički front koji je 2006. godine bio protiv obnove crnogorske nezavisnosti. Oslanjajući se na izborni legitimitet, ali bez stvarne demokratske odgovornosti, ova struktura pokušava da izmijeni politički kurs Crne Gore i njeno građansko biće.

A da bi se promijenio karakter Crne Gore uspostavljen 2006. godine, neophodno je konstruisati narativni okvir u kojem ta država nikada nije imala istorijsku opravdanost, te da njena nezavisnost nije proizvod istorijskog kontinuiteta, već greška savremenosti (bivše vlasti u Srbiji, kako to smatra Aleksandar Vučić), što je drži u konstatnoj stezi neizvjesnosti. U toj strategiji ključnu ulogu ima revizija prošlosti.

Revizija, kako je sprovodi aktuelna vlast pod političkim nadzorom Andrije Mandića i operativnog aparata beogradske nacionalističke agende, ne podrazumijeva korekciju istorijskih narativa na osnovu novih izvora i metodoloških pristupa. Naprotiv, riječ je o „sistematizovanom falsifikovanju“ istorijskih fakata, naročito onih koji se odnose na Drugi svjetski rat, skup događanja koji i dalje snažno oblikuje svjetsku i crnogorsku sadašnjicu.

Zašto Drugi svjetski rat?

Crna Gora je 1943. godine, kroz odluke Drugog zasijedanja AVNOJ-a, povratila svoju istorijsku subjektivnost koja joj je nasilno oduzeta 1918. godine. Iste godine, crnogorski borci i borkinje protiv nacifašizma, kao dio jugoslovenskog Narodnooslobodilačkoga pokreta, postali su priznati kao dio velike svjetske koalicije koju su predvodile SAD, Velika Britanija i Sovjetski Savez.

Zato je antifašističko nasljeđe direktno uzidano u statiku savremene crnogorske državnosti – jer da nije bilo 1943, ne bi bilo 2006. godine. No, kako bi se promijenio identitetski karakter savremene Crne Gore, neophodno je omalovažiti antifašističko nasljeđe i svesti ga isključivo na „komunističko“, čime se otvara prostor za rehabilitaciju kolaboracionista i zločinaca iz Drugog svjetskog rata – primarno Draže Mihailovića i Pavla Đurišića.

U toj misiji, vlast u Crnoj Gori ima podršku i zvanične i „duboke“ srpske države, sa svim njenim propagandnim i podrivačkim kapacitetima: finansijskim, medijskim, vjerskim, obavještajnim i kulturnim.

Ključne figure ovog projekta u Crnoj Gori, pored političkog pola koji predvodi Mandić, a programski uobličuje rektor Univerziteta Crne Gore (UCG), Vladimir Božović, su i visoki velikodostojnici Crkve Srbije (SPC): mitropoliti Joanikije i Metodije, te sveštenik Gojko Perović– svi dosljedni doktrinarni sljedbenici četničke ideologije, koji ovom projektu daju vjersko-kulturnu, pa i mesijansku dimenziju.

Njihov cilj je jasan: delegitimizacija antifašizma kao temelja savremene Crne Gore i uspostavljanje novog ideološkog poretka, zasnovanog na nacionalističkom pravoslavlju, negaciji četničkih zločina i asimilaciji.

Najotrovniji među njima svakako je Perović, koji ljudskopravaškom retorikom svjesno prikriva kolaboraciju četničkog pokreta i sveštenstva SPC-a u Crnoj Gori tokom talijanske i njemačke okupacije, dajući čitavom projektu fasadu legitimnosti.

Negacija zločina kao nacionalna politika

Revizionistička matrica se ne zadržava u okviru 1941-1945. godine. Ona ima direktne implikacije i na tumačenje ratova iz devedesetih. Isti političko-ideološki krug danas negira genocid u Srebrenici, relativizuje agresiju na Hrvatsku, obesmišljava masovne grobnice na Kosovu, promovišući teze o „građanskom ratu“ bez jasno definisanih agresora i žrtava.

Time se dodatno truje crnogorsko društvo, koje ostaje „zarobljeno u konfliktu“, duboko podijeljeno po etnonacionalnim linijama i stavovima o ključnim činjenicama iz novije prošlosti. Jer kad jednoj zajednici uzmete prošlost, uređujete joj sadašnjost – a to pomenuta nomenklatura intenzivno radi već pet godina.

U tom kontekstu, jasno se pokazuje proročanska misao britanskog istoričara Erika Hobsbauma koji je upozorio da će istorija identiteta u ovom vijeku biti zloupotrebljavana kao heroin. Mi to gledamo uživo: istorija se ne koristi kao alat za razumijevanje i zbližavanje, već kao oružje za dominaciju. Najfreškiji primjer toga bila je resimbolizacija Trinaestojulske nagrade.

Otpor kroz civilni sektor

Aktuelna situacija nameće dužnost da postavimo suštinska pitanja: što da radimo i kako da se suprostavimo revizionizmu, kad su institucije okupirane, obrazovni sistem podložan paralelnim narativima, a mediji i kulturne ustanove pretvoreni u oruđa ideološke indoktrinacije? Jedina preostala brana jeste civilno društvo. Građanske inicijative, nevladine organizacije i nezavisni pojedinci i pojedinke imaju odgovornost da se suprotstave istorijskom inženjeringu i da afirmišu potrebu za istinskim suočavanjem s prošlošću.

Bez iskrenog suočavanja i prihvatanja odgovornosti, Crna Gora će ostati zaglavljana u limbu stagnacije – bez šanse za demokratsku obnovu i evropsku budućnost.

Primjer postratne Njemačke jasno pokazuje koliko je odgovornost transformativna. Nakon poraza 1945. godine, njemačko društvo se u više navrata – krajem četrdesetih, šezdesetih i devedesetih – odlučno suočavalo sa svojom nacističkom i komunističkom prošlošću. Bez tog procesa, Njemačka nikada ne bi mogla postati stub Evropske unije kakav je danas. Isto važi za nas: ako ne prihvatimo odgovornost za četničke zločine u Drugom svjetskom ratu i ulogu u ratovima devedesetih, Crna Gora ne može ni moralno ni politički pristupiti EU.

Kosti slobode nisu za potkusurivanje

Borba protiv revizionizma nije samo borba za istorijsku istinu. To je borba za očuvanje Crne Gore kao demokratske, građanske zajednice utemeljene na antifašističkoj borbi.

U vremenu kad se “prebiranje kostiju” koristi za legitimizaciju novih političkih poredaka, ne smijemo zaboraviti da su upravo te kosti temelj slobode koju danas imamo, i koju možemo lako izgubiti ako je damo onima koji te kosti rovare, ispiraju vinom i traže „drugo poluvrijeme“!

(Kolumna objavljuje kroz projekat Razumijevanjem prošlosti do izgradnje povjerenja i tranzicione pravde, koji sprovodi CGO).

autor: Boban Batrićević

izvor: analitika.me