Nebriga o Kotoru i Durmitoru alarmirala UNESCO… (foto, video)

Srednjevjekovni grad Kotor, u srcu zaliva Boke Kotorske na jugu Crne Gore, pod zaštitom je UNESCO-a od 1979.godine kao kulturno-istorijsko nasljeđe čovječanstva

KOTOR: Crna Gora, Zanimljivosti, vijesti, četvrak, 21. IX. 2023… 00: 38… Nebriga o Kotoru i Durmitoru alarmirala UNESCO… (foto, video)

U kotorskoj organizaciji Expeditio ocjenjuju da saradnja Crne Gore sa UNESCO nikada nije bila na ovako niskom nivou.

Da ne bi bio ugrožen status Kotora kao svjetske baštine, UNESCO preporučuje uvođenje moratorijuma na gradnju.

I status Durmitora kao prirodne baštine može biti ugrožen hidroelektranama čija se izgradnja planira u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Srbiji jer će uticati na rijeku Taru.

To su neke od stavki najnovijeg izvještaja UNESCO o područjima zaštićenim kao svjetska kulturna i prirodna baština u Crnoj Gori, koji treba da bude usvojen ove sedmice na samitu u Rijadu.

Srednjevjekovni grad Kotor, u srcu zaliva Boke Kotorske na jugu Crne Gore, pod zaštitom je UNESCO-a od 1979.godine kao kulturno-istorijsko nasljeđe čovječanstva.

Prirodna baština nacionalnog parka Durmitor, koji se prostire na sjeveru zemlje uz kanjon Tare, drugog najdubljeg kanjona na svijetu, na UNESCO listi je od 1980.

Izvještaj UNESCO- a upozorenje Crnoj Gori

Izvještaj je pokazao da saradnja Crne Gore sa UNESCO-om nikada nije bila na nižem nivou i upućeno je ozbiljno upozorenje državi da mora štititi svjetsku baštinu na svom području, kažu u civilnom sektoru.

“Stiče se utisak da se u Crnoj Gori mnogo više bavimo dozvolama investitorima za projekte od kojih samo oni imaju koristi, nego rješavanjem problema naših zaštićenih područja”, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Azra Vuković iz NVO Green home povodom izvještaja o Durmitoru.

U kotorskoj organizaciji Expeditio ocjenjuju da saradnja Crne Gore sa UNESCO nikada nije bila na ovako niskom nivou.

“Jer što se njih tiče, mi ne moramo biti na UNESCO listi, ali što se nas tiče – uopšte pričati o mogućnosti da Kotor ne bude na listi je ogroman poraz svih nas u Crnoj Gori”, rekla je za RSE Biljana Gligorić iz te organizacije.

Na pitanje da li je Kotor blizu gubljenju UNESCO statusa, Gligorić kaže da se to ne dešava “preko noći”, ali podsjeća da upozorenja zbog prekomjerne gradnje traju preko 20 godina.

Prije brisanja sa UNESCO liste, lokaliteti se stavljaju na crvenu listu ugroženih područja, gdje je Kotor već bio zbog katastrofalnog zemljotresa 1979.godine.

“Pa sad da se svi zamislimo da li smo mi kao društvo ravni elementarnoj nepogodi da vratimo Kotor na crvenu listu. Za mene kao arhitektu bi to bio ogroman poraz cijelog društva”, kaže Gligorić.

Iz Ministarstva kulture i medija nisu odgovorili na pitanja RSE o primjedbama iz UNESCO izvještaja i tome ko će snositi odgovornost zbog navedenih propusta, ali su demantovali navode druge državne institucije da bi Kotor i Durmitor mogli izgubiti status zaštićenih područja.

“Nijedno od crnogorskih zaštićenih područja nije na tzv. crvenim listama, niti im prijeti brisanje sa Liste svjetske baštine UNESCO-a”, saopštilo je Ministarstvo.

Prethodno je direktor Agencije za zaštitu životne sredine (EPA) Milan Gazdić izjavio da “ima saznanja” da će nacionalni park Durmitor biti stavljen na crvenu listu ugroženih područja, a Kotor izbačen sa UNESCO liste.

Istog dana se izvinio zbog, kako je kazao, “nesmotrene izjave”.

Hidroelektrane– regionalni problem

U izvještaju o nacionalnom parku Durmitor, UNESCO navodi i obaveze Bosne i Hercegovine (BiH), te Srbije.

Zabrinuti su zbog oživljavanja projekta hidroelektrane (HE) Buk Bijela u BiH, o čemu im država nije dostavila bio kakve informacije, posebno zbog mogućeg uticaja na bogatu riblju faunu rijeke Tare.

“UNESCO je iskazao i zabrinutost zbog informacije iz Srbije da je to projekat prvi od tri planirane izgradnje hidroelektrana na slivu gornje Drine, s obzirom na važnost neprekidnog toka rijeke za očuvanje migratornih ribljih vrsta”, navodi se u dokumentu.

Stoga Komitet traži od BiH i Srbije da, u saradnji sa Crnom Gorom, izvrše procjenu uticaja svih tih projekata, piše u analizi.

Dodaje se da treba razmotriti uticaj HE Komarnica i njeno širenje na Park prirode “Dragišnica i Komarnica”, koji se graniči sa nacionalnim parkom Durmitor.

Preporučuju da se taj projekat ne odobri ukoliko bi mogao imati negativne posljedice na životnu sredinu.

Koncesioni akt za izgradnju HE Komarnica je Vlada Crne Gore usvojila u avgustu 2020.godine, i njime bi se koncesija za vodotok dodijelila Elektroprivredi. Taj dokument je trenutno u fazi evaluacije.

Komitet UNESCO-a takođe poziva Crnu Goru da ocijeni uticaj koji bi izgradnja rudnika olova i cinka u Mojkovcu mogla imati na okolinu.

Švajcarska kompanija Tara Resources tu planira da otvori rudnik Brskovo, čemu se ekolozi i dio građana protivi.

U komentaru na UNESCO-v izvještaj, u EPA navode i druge probleme na Durmitoru.

Kažu da je površina nacionalnog parka zbog ilegalne gradnje smanjena za oko 7.000 hektara, a kao nadoknada za to je, na zahtjev UNESCO, planirano pripajanje parka prirode Dragišnice i Komarnice, što se do sad nije desilo.

Umjesto toga, Ministarstvo poljoprivrede ih proglašava lovištem posebne namjene, suprotno UNESCO preporukama, kažu u EPA. Dodaju da se nastavlja ilegalna gradnja i sječa, te da je samo prošle godine na jednoj lokaciji posječeno je 248 kubika stoljetnih smrča i jela.

NVO Green home podsjeća da su u Crnoj Gori u poslednjih pet godina bile dvije misije UNESCO-a koje su dale set preporuka za nacionalni park.

“Te preporuke ne da nismo primijenili, nego otvaramo nove probleme što dodatno ugrožava status Durmitora na UNESCO listi”, kaže Vuković.

Zahtjev UNESCO- a: Moratorijum na gradnju u Kotoru

Crna Gora nije dostavila niz dokumenata potrebnih za procjenu stanja u zaštićenom području Kotora, a revizija Plana upravljanja nije završena ni nakon pet godina, piše u analizi.

UNESCO do danas čeka i pojašnjenje zašto je u Kotoru prestao moratorijum na gradnju 2020. godine, te pozivaju na njegovu obnovu.

“Poziva se Crna Gora da obnovi moratorijum na izgradnju (u Kotoru) sve dok kompletan paket mjera planiranja i zaštite ne bude na snazi, kako bi se prilagodili održivom razvoju”, navodi se u izvještaju.

Trogodišnji moratorijum na gradnju u Kotoru je trajao do 2020. godine i izrade prostorno-urbanističkog plana.

U Opštini Kotor smatraju da bi uvođenje ponovnog moratorijuma “bio korak unazad”, ali dodaju da se zalažu za dodatne mehanizme monitoringa, piše u komentarima koje je predsjednik Opštine Vladimir Jokić uputio UNESCO-u:

“Uvođenje novog moratorijuma kad institucije još uvijek ne mogu da odgovore na brojne zahtjeve koji su morali biti pauzirani tokom trajanja prethodnog moratorijuma, izazvao bi snažno protivljenje lokalnog stanovništva i pospješio nelegalne intervencije”.

Kao razloge što revizija Plana upravljanja nije zavrsena još od 2018.godine, Jokić navodi pandemiju i “brojne izbore na državnom i lokalnom nivou”, te dodaje da se čeka formiranje nove Vlade i Savjeta za upravljanje područjem Kotora.

BONUS VIDEO: Kotor & The Bay of Kotor, Montenegro [Amazing Places]

Kamenolomi na području svjetske baštine

Eksperti UNESCO-a upozoravaju da je na području Kotora odobrena izgradnja tri kamenoloma u tampon zoni, a da im o tome nisu unaprijed dostavljene nikakve informacije.

Očekuju pojašnjenje, kao i za planove da se otvore još tri kamenoloma.

U EPA kažu da je je izdavanje dozvole za tri kamenoloma iznad Risna zaustavljeno do izjašnjenja UNESCO, uprkos tome što Ministarstvo kapitalnih investicija (MKI) i Opština Kotor smatraju da kamenolomi nisu sporni.

“U Agenciji, suprotno MKI i Opštini Kotor, smatramo da kamenolomi i UNESCO ne idu zajedno. Tim prije što iznad Risna već postoji kamenolom bez dozvole sa značajnim pejzažnim zagađenjem UNESCO baštine”, kaže Gazdić.

U Opštini Kotor kažu da kamenolomi nisu njihova odgovornost, a iz resornih ministarstava nisu odgovarali na pitanja RSE o ovoj temi.

Nacionalna komisija za UNESCO, kojom predsjedava ministarka Maša Vlaović, formirana u julu 2022. godine, do sada se nije sastajala.

BONUS VIDEO: Montenegro 2021 – Durmitor, Tara Canyon, Nevidio Canyon, Sutomore, Kotor, Budva, Skadar lake

IZVOR Radio Slobodna Evropa